آزمایش کورتیزول، هورمون کورتیزول چیست؟
کورتیزول اصلی ترین هورمون گلوکو کورتیکوئید است که از بخش قشری غده آدرنال (فوق کلیه) بدن ترشح می شود.
نقش های هورمون کورتیزول در بدن عبارتند از :
- تأثیر بر متابولیسم پروتئینها ، چربی ها و قند ها
- کاهش التهابات و فعالیت های آلرژیک
- نگهداری از عضلات
- آزاد شدن انسولین
- تنظیم چرخه خواب و بیداری
علاوه بر موارد ذکر شده به علت نقشی که کورتیزول در پاسخ به استرس نشان می دهد هورمون استرس هم نامیده می شود.
سطح سرمی هورمون کورتیزول در بدن انسان در طول شبانه روز متفاوت است سطح کورتیزول در افراد نرمال در صبح زود حدود ساعت 6-8 صبح در بالاترین میزان خود است مقدار آن کم کم کاهش پیدا می کند تا اینکه در نیمه شب کمترین میزان آن در بدن وجود دارد.
تولید و آزاد شدن هورمون کورتیزول باعث تحریک هورمون ACTH (آدرنو کورتیکو تروپیک هورمون )می باشد که ترشح خود ACTH تحت تاثیر CRM )هورمون رها سازی کورتیکوتروپین) می باشد که از غده هیپوتالاموس آزاد می شود.
عملکرد هورمون کورتیزول چگونه است؟
زمانی که بدن با یک شرایط نامتعارف یا خطر جدی و استرس مواجه می شود هورمون کورتیزول و آدرنالین از غدد فوق کلیوی ترشح می شوند و طبق عملکرد خود موجب افزایش ضربان قلب ، افزایش سطح انرژی و در نتیجه آماده سازی بدن برای مقابله با شرایط ویژه می شوند. پس تا اینجا افزایش هورمون کورتیزول به نفع بدن می باشد ، اما اگر این تنش ها و استرس ها همیشگی باشد و سبب شود که ترشح و سطح بالای کورتیزول در خون دائمی باشد برای سلامتی بدن خطر ساز است و تأثیر آن بر بدن نگران کننده می باشد.
دلایل اختلال در هورمون کورتیزول
ابتدا باید بدانیم که وجود مقادیر بالا و طولانی مدت هورمون کورتیزول در بدن دارای اثرات منفی همچون : اختلال در عملکرد شناختی و مشکل در تمرکز ، عدم تعادل در میزان قند خون بدن با تحریک گلوکونئوژنز و مهار انتقال گلوکز به داخل سلول ها ، کاهش تراکم استخوا نها و کاهش بافت های عضلانی ، افزایش فشار خون ، ضعیف شدن سیستم دفاعی بدن ، اختلال در عملکرد غدة تیروئید ، تجمع چربی در بدن به ویژه در ناحیه شکمی و چاقی می شود.
عللی که باعث افزایش میزان کورتیزول در بدن می شوند ، شامل:
- سندرم کوشینگ
- استرس ها و تنش های روحی و جسمی مداوم
- بارداری
- مصرف داروهای استروئیدی
- مصرف مشروبات الکلی و دخانیات
- افسردگی های شدید
- پرکاری غدة تیروئید و...
عللی که باعث کاهش میزان کورتیزول در بدن می شوند ، شامل:
- بیماری آدیسون
- هایپرپلازی غده آدرنال
- کاهش فعالیت غدة هیپوفیز
- کم کاری غده تیروئید و...
از عوارض کاهش سطح هورمون کورتیزول در بدن : کاهش اشتها و کاهش وزن ، خستگی ، سرگیجه و درد عضلانی و استخوانی می باشد.
چه راهکارهایی می تواند سبب متعادل شدن هورمون کورتیزول در بدن شود؟
مهم ترین راهکار برای تنظیم میزان کورتیزول در بدن ، داشتن یک سبک زندگی سالم است.
- ورزش را جدی بگیرید و هر روز ورزش کنید و فعالیت بدنی داشته باشید.
- ساعت خواب خود را تنظیم کنید بهترین حالت این است که شبها قبل از ساعت 11 بخوابید و صبح ها قبل از ساعت 8 بیدار شوید. به طور کلی 7-9 ساعت خواب شبانه برای اشخاص توصیه می شود.
- مصرف کافئین را کاهش دهید
- به اندازه کافی آب بنوشید
- مراقبه و مدیتیشن انجام دهید که یکی از موثر ترین روشها برای تنظیم سطح کورتیزول می باشد.
علت و نحوه انجام آزمایش کورتیزول چیست؟
غالبا زمانی که فردی علائمی را که در مطالب بالا به آن اشاره شد را داشته باشد ، پزشک برای او انجام آزمایش کورتیزول را درخواست می کند.
معمولا آزمایش کورتیزول بر روی نمونه خون انجام می شود و سطح سرمی آن اندازه گیری می گردد ولی گاهی میزان کورتیزول در ادرار نیز درخواست و انجام می گردد.
بهترین زمان برای آزمایش کورتیزول ساعت 8 صبح است که مقدار آن در خون در بالاترین سطح آن قرار دارد و گاهی اوقات با توجه به تشخیص پزشک ، آزمایش مجدد در ساعت 4 عصر نیز انجام می شودکه در این ساعت مقدار کورتیزول باید به مقدار چشم گیری کاهش یافته باشد.
در آزمایشگاه بیمارستان رسالت ، آزمایش کورتیزول در بهترین شرایط و توسط مجهزترین دستگاه های موجود با روش کمی لومینسانس (ECL) انجام می گردد تا دقیق ترین و صحیح ترین جوابها در اختیار مراجعه کنندگان محترم قرار داده شود زمان تقریبی اعلام نتیجه برای این تست یک روز می باشد.
