مقدمه : Retic یا رتیکولوسیت ها گلبول های قرمز خونی هستند که هنوز بالغ نشده اند. در نتیجه، تعداد رتیکولوسیت ها شاخص اصلی میزان تولید گلبول های قرمز خون است.
این تجزیه و تحلیل برای ارزیابی عملکرد مغز استخوان و توانایی آن برای تولید تعداد کافی گلبول قرمز مهم است.
رتیکولوسیت ها عناصر انتقالی بین اریتروبلاست های هسته دار (پرو اریتروبلاست ها) و گلبول های قرمز هستند. این سلول‌های دودمان اریتروئیدی در مغز استخوان تولید می‌شوند و هنگامی که در جریان خون آزاد می‌شوند، پس از بلوغ تقریباً یک روزه، ویژگی‌های گلبول قرمز را به خود می‌گیرند (توجه: کل فرآیند تمایز 10 روز طول می‌کشد).
رتیکولوسیت ها با حضور مواد سیتوپلاسمی تعریف می شوند که عمدتاً از میتوکندری ها و بقایای مواد ژنتیکی (ریبونوکلئیک اسید ریبوزومی) تشکیل شده است که به صورت گرانول ها و رشته ها در رنگ آمیزی فوق حیاتی قابل مشاهده هستند.
گلبول های قرمز خون حدود 120 روز در گردش خون زنده می مانند. در نتیجه، مغز استخوان به طور مداوم درگیر تولید گلبول های قرمز جدید است که جایگزین گلبول های قرمز قدیمی یا تخریب شده می شود. به این ترتیب تعداد ثابتی از گلبول های قرمز همیشه در خون حفظ می شود
تعداد مطلق یا درصد رتیکولوسیت ها شاخص خوبی از توانایی مغز استخوان فرد برای تولید گلبول های قرمز خون (اریتروپویزیس) است.
رتیکولوسیت ها: نقش بیولوژیکی و مقادیر طبیعی
در بزرگسالان تقریباً 2 میلیون گلبول قرمز در هر ثانیه تولید می شود. در طول بلوغ سلول، مرحله ای وجود دارد که در آن هسته خارج می شود و 1-2 روز طول می کشد. این مرحله مربوط به رتیکولوسیت است. سپس به یک گلبول قرمز بالغ تبدیل می شود (که طول عمر آن تقریباً 120 روز خواهد بود). بنابراین، رتیکولوسیت ها گلبول های قرمز جوان و هنوز نابالغ هستند و 0.5٪ - 2.5٪ از گلبول های قرمز در گردش هستند. مثلاً در فردی که 5میلیون گلبول قرمز در هر میکرولیتر دارد ، رتیکولوسیت تقریباً 40-100 هزار در میکرولیتر خواهد بود.
چگونه اندازه گیری میشود
شمارش رتیکولوسیت آزمایشی است که برای تعیین مقدار (مطلق و/یا درصد) رتیکولوسیت های در حال گردش در خون استفاده می شود. اغلب، این تجزیه و تحلیل با اندازه گیری هماتوکریت و هموگلوبین همراه است.
شمارش رتیکولوسیت ها را می توان برای اهداف مختلفی استفاده کرد:
ارزیابی عملکرد مغز استخوان و توانایی آن در پاسخگویی مناسب به نیازهای بدن برای گلبول های قرمز.
حمایت از تشخیص آسیب شناسی هایی که بر تولید گلبول های قرمز خون در خون تأثیر می گذارند، مانند کم خونی و اختلال عملکرد مغز استخوان؛
تشخیص اشکال کم خونی ناشی از تغییرات عملکردی مغز استخوان و تغییرات ناشی از خونریزی یا همولیز.
بررسی علل تغییر مقادیر مربوط به تعداد گلبول های قرمز، هموگلوبین و هماتوکریت، پس از انجام آزمایش شمارش خون؛
برای نظارت اثربخشی درمان مانند کم خونی فقر آهن، کمبود ویتامین B12 و فولات، نارسایی کلیوی، شیمی درمانی یا پیوند مغز استخوان.
در بیماران با مقادیر هموگلوبین کاهش یافته، شمارش رتیکولوسیت ها امکان تشخیص اولیه کم خونی را فراهم می کند، به ویژه زمانی که اشکال نرموسیتی رخ می دهد
مقادیر نرمال
رتیکولوسیت ها هم در مغز استخوان و هم در خون محیطی وجود دارند. به طور معمول، رتیکولوسیت ها 0.5-2.5٪ از گلبول های قرمز در گردش را تشکیل می دهند و حضور آنها در جریان خون 24 ساعت است.
رتیکولوسیت بالا - علل
سطوح بالای رتیکولوسیت ها (رتیکولوسیتوز) می تواند نشانه ای از موارد زیر باشد: کم خونی خطرناک یا فقر آهن: بدن از دست دادن یا کمبود گلبول های قرمز را با افزایش سرعت اریتروپوئز جبران می کند. این در افزایش آزادسازی رتیکولوسیت ها در خون توسط مغز استخوان منعکس می شود.
شمارش رتیکولوسیت بالا - همراه با هموگلوبین پایین، هماتوکریت و گلبول های قرمز خون - ممکن است نشان دهنده وجود موارد زیر باشد:
از دست دادن بیش از حد خون: در صورت وجود خونریزی حاد یا خونریزی مزمن، تعداد رتیکولوسیت ها برای جبران کمبود گلبول های قرمز افزایش می یابد.
کم خونی همولیتیک: مغز استخوان تولید گلبول های قرمز را افزایش می دهد تا تخریب بیش از حد آنها را جبران کند و در نتیجه تعداد رتیکولوسیت ها در گردش خون افزایش می یابد.
بیماری همولیتیک در نوزاد: در این وضعیت بالقوه کشنده، افزایش تخریب گلبول های قرمز خون وجود دارد.
تومورهایی که مقادیر بیش از حد اریتروپویتین ترشح می کنند.
رتیکولوسیت ها از نظر فیزیولوژیکی در دوران بارداری افزایش می یابند. نوزادان همچنین دارای سطوح بالایی از این پیش سازهای گلبول قرمز هستند که طی چند روز پس از تولد طبیعی می شوند.
افزایش تعداد رتیکولوسیت‌های در گردش نیز می‌تواند زمانی رخ دهد که فرد به ارتفاعات بالاتر از محل زندگی خود سفر می‌کند. افراد سیگاری همچنین می توانند تعداد رتیکولوسیت ها را افزایش دهند.
رتیکولوسیت کم - علل
سطوح پایین رتیکولوسیت ها می تواند نشانه ای از موارد زیر باشد:
کمبود مواد مغذی مختلف، از جمله آهن، ویتامین B12 یا اسید فولیک؛ کم‌خونی آپلاستیک؛ رادیوتراپی؛
نارسایی مغز استخوان ناشی از عفونت یا سرطان؛
بیماری کلیوی شدید (با کاهش سطح اریتروپویتین)؛ اعتیاد به الکل؛ سیروز کبدی؛
اختلالات غدد درون ریز.
چگونه اندازه گیری می شود
برای انجام آزمایش، بیمار باید از ورید بازو نمونه خون بدهد. پزشک شما ممکن است درخواست کند که شمارش رتیکولوسیت در همان نمونه مورد استفاده برای شمارش خون انجام شود.
معمولاً شمارش رتیکولوسیت ها با روش های خودکار انجام می شود که پارامترهای مختلف موجود در نمونه خون را اندازه گیری می کند. این ابزارها در مقایسه با آنالیز با میکروسکوپ، حتی در موارد بسیار کم (رتیکولوسیتوپنی) ، دقت و تکرارپذیری بیشتری را ممکن می‌سازند.
در شمارش درصد، تعداد رتیکولوسیت ها با مقدار کل گلبول های قرمز مطابق فرمول زیر مقایسه می شود:
رتیکولوسیت ها (%) = [تعداد رتیکولوسیت ها / تعداد کل گلبول های قرمز خون] × 100
آماده سازی
برای انجام آزمایش خون مفید برای شمارش رتیکولوسیت، ناشتا بودن لازم نیست. این آزمایش، در واقع، بر روی بخش سلولی خون انجام می شود، یعنی روی سلول هایی که مصرف غذا یا نوشیدنی در آنها تأثیری ندارد. با این حال، هنگامی که آزمایش خون دیگری را انجام می دهید که شامل ناشتا است (مانند اندازه گیری قند خون یا کلسترول)، باید از خوردن و نوشیدن خودداری کنید.
پزشک عمومی که آزمایشات را تجویز می کند همچنان می تواند مفیدترین اطلاعات را در مورد پرونده ارائه دهد.
انتقال خون می تواند بر نتیجه شمارش رتیکولوسیت ها تأثیر بگذارد.
تفسیر نتایج
شمارش رتیکولوسیت ها (مطلق یا درصد) باید در ارتباط با نتایج سایر آزمایش ها مانند شمارش گلبول های قرمز، هموگلوبین، هماتوکریت و شمارش کامل خون تفسیر شود.
به طور کلی، این پارامتر فعالیت مغز استخوان را منعکس می کند.
نتیجه ارزیابی رتیکولوسیت ها ممکن است نشان دهنده تولید بیش از حد گلبول های قرمز خون باشد و اطلاعاتی در مورد توانایی مغز استخوان برای پاسخگویی به این نیازها ارائه دهد.
تجزیه و تحلیل خون: تفسیر نتایج
از آنجایی که تعداد رتیکولوسیت ها معمولاً به صورت درصدی از تعداد گلبول های قرمز در گردش بیان می شود، در تفسیر این مقدار باید عوامل دیگری نیز در نظر گرفته شود. به عنوان مثال: اگر غلظت هموگلوبین طبیعی باشد، تعداد نرمال رتیکولوسیت (برابر 0.5-2.5٪) نشان دهنده فعالیت طبیعی مغز استخوان است.
تعداد بالای رتیکولوسیت ها (رتیکولوسیتوز)، در حضور سطوح هموگلوبین طبیعی، نشان می دهد که گلبول های قرمز خون از بین رفته اند، اما مغز استخوان با افزایش تولید آنها جبران کرده است.
اگر غلظت هموگلوبین پایین باشد و رتیکولوسیت ها نرمال باشند، به این معنی است که پاسخ کافی به کم خونی وجود ندارد.
بنابراین، به طور معمول، در یک فرد کم خون، تعداد گلبول های قرمز در گردش کاهش می یابد و مقدار درصد "طبیعی" رتیکولوسیت ها افزایش می یابد.
اگر عملکرد مغز استخوان طبیعی و ذخایر آهن و سایر مواد کافی باشد لازم است ، درجه رتیکولوسیتوز با میزان از دست دادن خون یا تخریب گلبول های قرمز متناسب باشد.
اریتروپوئیز بی اثر
بیمارانی که دچار نقص در بلوغ گلبول قرمز یا تولید هموگلوبین هستند، گاهی اوقات اریتروپویزیس بی اثر (بلوغ گلبول های قرمز) دارند. در این شرایط، جمعیت گلبول های قرمز به شدت افزایش می یابد (هیپرپلاستیک)، اما تعداد رتیکولوسیت ها به طور نامتناسبی کم است، زیرا بسیاری از سلول ها هرگز به اندازه کافی بالغ نمی شوند تا وارد گردش خون شوند. کم خونی پرنیشیوز و تالاسمی نمونه های بسیار خوبی از بیماری های مرتبط با اریتروپوئز ناکارآمد هستند.
خونریزی ها و پاسخ درمانی
افزایش تعداد رتیکولوسیت‌ها که پس از از دست دادن خون یا در کم‌خونی‌های خاص مانند کمبود آهن، پس از درمان کافی رخ می‌دهد، نشان می‌دهد که مغز استخوان با افزایش تولید گلبول‌های قرمز خون پاسخ می‌دهد.
یک خونریزی منفرد باعث می شود که رتیکولوسیتوز در عرض 24-48 ساعت شروع شود و پس از 4-7 روز به اوج خود برسد. و زمانی که غلظت هموگلوبین عادی شد،به سطح نرمال برمی گردد.
رتیکولوسیتوز مداوم نشان دهنده از دست دادن خون مداوم یا مکرر است.
در کمبود آهن، به ویژه در کم خونی ناشی از از دست دادن خون مزمن، تجویز آهن باعث افزایش رتیکولوسیت ها در عرض 4-7 روز می شود و تعداد آنها تا رسیدن به غلظت طبیعی هموگلوبین بالا می ماند. درمان با ویتامین B12 در کم خونی پرنیشیوز باعث ایجاد رتیکولوسیتوز سریع و مداوم می شود.
