تفسیر آزمایش BUN | تفسیر آزمایش نیتروژن اوره خون

تفسیر آزمایش BUN | آزمایش  BUN یا تفسیر آزمایش نیتروژن اوره خون

نیتروژن اوره خون (Bun، نیتروژن اوره سرم) UREA NITROGEN, BLOOD (Blood Urea Nitrogen {BUN}, Serum Urea Nitrogen)

 

 

• اهمیت آزمایش BUN

نیتروژن اوره یک ماده زائد است که توسط کلیه های شما از خون شما خارج می شود. سطوح BUN بالاتر از حد طبیعی در آزمایش BUN شما ممکن است نشانه ای از عدم عملکرد کلیه های شما باشد. افراد مبتلا به بیماری کلیوی اولیه ممکن است هیچ علامتی نداشته باشند. آزمایش BUN می تواند به کشف مشکلات کلیوی در مراحل اولیه کمک کند تا درمان بتواند موثرتر باشد.

 مقادیر طبیعی آزمایش BUN:

• بالغین: mg/dL 20-10 یا mmol/L1-3.6 (واحد SI)
• افراد مسن: ممکن است کمی بیشتر از بالغین باشد.
• کودکان: mg/dL 18-5
• شیرخواران: mg/dL 18-5
• نوزادان: mg/dL 12-3
• بند ناف: mg/dL 40-21

مقادیر بحرانی  mg/dL 100 (نشان دهنده آسیب شدید عملکرد کلیه می باشد)

 

• کاربرد آزمایش BUN:

آزمایش BUN، آزمایش غیر مستقیم عملکرد کلیه و سرعت فیلتراسیون گلومرولی (اگر عملکرد کبد طبیعی باشد) است. برای بررسی عملکرد کبد هم استفاده می شود. جزء آزمایش های روتین می باشد.

 

• توضیح آزمایش BUN:

در آزمایش BUN مقدار نیتروژن اوره خون اندازه گیری می گردد. اوره به عنوان محصول نهایی متابولیسم و هضم پروتئین، در کبد تولید می شود. طی هضم، پروتئین به اسید های آمینه تجزیه می گردد. این اسید های آمینه در کبد کاتابولیزه می شوند و آمونیاک آزاد تشکیل می گردد. ملکول های آمونیاک ترکیب می شوند تا اوره را تشکیل دهند که سپس به خون وارد و برای دفع به کلیه ها منتقل می شود. بنابراین آزمایش BUN ارتباط مستقیمی با عملکرد متابولیک کبد و عملکرد دفعی کلیه دارد و نشانگر فعالیت این اعضا می باشد. بیماران دارای سطوح بالای BUN در آزمایش BUN، ازتمی دارند یا ازتمیک هستند.

تقریبا تمام بیماری های کلیه موجب دفع نا مناسب اوره می شوند که باعث افزایش غیرطبیعی غلظت

اوره در آزمایش BUN می گردد. اگر بیماری یکطرفه باشد، کلیه سالم می تواند بار کلیه بیمار را هم جبران کند و ممکن است BUN افزایش نیابد. BUN در شرایطی غیر از بیماری اولیه کلیه هم افزایش می یابد.

ازتمی پیش از کلیوی (Prerenal) به افزایش BUN ناشی از شرایط پاتولوژیکی اشاره می کند که موجب تجمع نیتروژن اوره قبل از رسیدن آن به کلیه می شوند. شوک، دهیدراسیون، نارسایی احتقانی قلب و کاتابولیسم زیاد پروتئین از مثال های این حالت می باشند؛ مثال دیگر ازتمی پیش از کلیوی خونریزی گوارشی است که موجب ورود مقدار متنوع و گاهی زیاد خون به مجرای روده کوچک می شود. پروتئین های خون و سلول های خونی به اوره تبدیل می شوند. با افزایش شدید جذب روده ای اوره، BUN افزایش (و گاهی افزایش شدید) خواهد  یافت.

ازتمی پس از کلیوی(Post renal) به وضعیت هایی فیزیولوژیکی اطلاغ می شود که باعث تجمع نیتروژن اوره بعد از عبور کلیه می گردند، مثال هایی برای این گونه موارد عبارتند از: انسداد میزنای و پیشابراه.

نکته ی آخر آن است که تولید اوره به کبد بستگی دارد: BUN در مبتلایان به بیماری های اولیه و شدید کبدی کاهش می یابد. در صورتی که بیمار کلیوی و کبدی همزمان باهم وجود داشته باشند (مانند سندرم هپاتورنال)، ممکن است BUN طبیعی باشد، زیرا ضعف عملکرد کبد باعث تولید مقدار کمی اوره می شود و در نتیجه اوره نمی تواند شاخص مناسبی برای عملکرد کلیه باشد.

آزمایش BUN را همراه با آزمایش کراتینین تفسیر می کنند. به این آزمایش ها، آزمایش های بررسی عملکرد کلیه می گویند. نسبت کراتینینBUN/ معیار خوبی برای عملکرد کلیه می باشد، محدوده طبیعی این نسبت برای بزرگسالان 25-6 می باشد که 15.5 مقدار بهینه آن است.

 عوامل مداخله گر در آزمایش BUN:

• تغییرات در مصرف پروتئین ها می توانند بر سطح BUN تاثیر بگذارند. رژیم کم پروتئین به شرط آن که مقدار کالری لازم با کربوهیدرات ها تامین شود، باعث کاهش BUN می گردد. رژیم غنی از پروتئین یا تغذیه بیمار از طریق یک لوله ی گوارشی باعث افزایش سطح BUN می شود.
• حجم توده ی عضلانی بدن تا حدودی بر سطح BUN تاثیرگذار است. در مقایسه با مردان، زنان و کودکان BUN پایین تر دارند.
• در مراحل آخر بارداری ممکن است سطح BUN به دلیل متابولیسم بالای پروتئین ها بالا رود.
• کم آبی و پرآبی بدن بر سطح آن موثر است. در بیماران دچار پرآبی، BUN رقیق می شود و سطح آن پایین تر است. در بیماران کم آب، BUN غلیظ می شود و سطح آن افزایش می یابد.
• داروهای آلوپورینول، آمینوگلیکوزیدها، سفالوسپورین ها، هیدرات کلرال، سیس پلاتین، فوروزماید، گوانتیدین، ایندومتاسین، متوترکسات، متیل دوپا، داروهای نفروتوکسیک (همانند آسپرین، آمفوتریسین B، پروبنسید، ونکومایسین)، پروپرانول، ریفامپین، اسپیرونولاکتون، تتراسایکلین ها، دیورتیک های تیازیدی و تریامترن باعث افزایش سطح BUN می شوند. داروهای کلرامفنیکل و استرپتومایسین باعث کاهش سطح BUN می گردند.

 

بصورت خلاصه

• تقریبا تمامی بیماری های کلیوی باعث دفع ناقص اوره و افزایش BUN می شوند. تولید اوره به کبد بستگی دارد. به همین دلیل بیماری شدید کبدی می تواند باعث کاهش تولید BUN شود، در نتیجه BUN ارتباط مستقیم با عملکرد متابولیکی کبد و فعالیت دفعی کلیه دارد.
• تغییرات مصرف پروتئین ها می توانند بر سطح BUN تاثیر بگذارند. رژیم های غذایی کم پروتئین باعث کاهش BUN و رژیم های غذایی غنی از پروتئین باعث افزایش سطح آن می شوند.
• وضعیت آب بدن هم بر سطح آن تاثیر می گذارد. آب زیاد در بدن باعث رقیق شدن BUN و کاهش سطح آن می شود. آب کم هم باعث غلیظ شدن BUN و افزایش سطح آن می شود.

 روش کار نمونه گیری و مراقبت از بیمار در آزمایش BUN

قبل از نمونه گیری:

• روش کار را برای بیمار توضیح داده می شود.
• به بیمار گفته می شود که برای آزمایش BUN نیاز به ناشتایی نیست.

هنگام نموه گیری:

در یک لوله ی در قرمز نمونه خون وریدی گرفته می شود.

دقت شود تا نمونه همولیز نشود.

بعد از نمونه گیری:

محل خونگیری را فشار دهید یا از پانسمان فشاری استفاده کنید.

محل خونگیری را از نظر خونریزی بررسی کنید.

 نتایج آزمایش و اهمیت بالینی در آزمایش BUN

     سطوح بالای BUN و عوامل مرتبط با آن:

علل پیش از کلیوی (Prerenal):

• هایپوولمی
• شوک
• سوختگی ها
• دهیدراسیون: کاهش حجم خون باعث کاهش جریان خون کلیوی می شود، به همین دلیل دفع BUN کم می گردد و سطح آن افزایش می یابد.
• نارسایی احتقانی قلب
• MI (سکته قلبی): کاهش فعالیت قلب باعث کاهش جریان خون کلیوی می شود. در نتیجه دفع کلیوی BUN کاهش و سطح آن افزایش می یابد.
• خونریزی از دستگاه گوارارش (GI)
• مصرف بیش از حد پروتئین ها (غذادهی از طریق یک لوله گوارشی گوارشی): وجود خون یا غذارسانی از راه یک لوله ی گوارشی، دستگاه گوارش را پر از پروتئین می کند. به همین دلیل اوره با سرعت بیشتری تولید می شود و تجمع می یابد.
• تجزیه شدید پروتئین ها
• گرسنگی: با افزایش سرعت تجزیه پروتئین ها به اسیدهای آمینه، سرعت تشکیل اوره هم بالا می رود و BUN تجمع پیدا می کند.
• سپسیس: جریان خون کلیه و عملکرد کلیه به دلایل متعددی کاهش می یابد و سطح BUN بالا می رود.

علل کلیوی:

• بیماری کلیه (همانند گلومرولونفریت، پیلونفریت، نکروز حاد توبولی)
• نارسایی کلیه
• داروهای نفروتوکسیک: تمام بیماری های اولیه ی کلیه با کاهش دفع BUN همراه هستند.

ازتمی پس از کلیوی (Post renal):

• انسداد میزنای به دلیل سنگ، تومور و یا ناهنجاری های مادرزادی
• انسداد مجرای خروجی مثانه به علل هایپرتروفی یا سرطان پروستات یا ناهنجاری های مادرزادی مثانه/پیشابراه: انسداد جریان ادرار باعث کاهش دفع BUN می شود و در نتیجه سطح آن بالا می رود.

     سطوح پایین BUN و عوامل مرتبط با آن:

• نارسایی کبدی: BUN حاصل تولید اوره در کبد می باشد. کاهش عملکرد کبد باعث کاهش سطح BUN می شود.
• هیدراسیون به دلیل سندرم اضافه بار مایعات ناشی از ترشح هورمون آنتی دیورتیک ناکارآمد(SIADEH): BUN به دلیل اضافه بار مایعات بدن رقیق می شود.
• تعادل منفی نیتروژن (همانند سوء تغذیه، سوء جذب): همزمان با کاهش ذخائر پروتئینی بدن، تولید اوره و در نتیجه سطح BUN می شود.
• بارداری: در اوایل بارداری، احتباس آب در بدن باعث رقیق شدن BUN می شود.

 آزمایش های مرتبط با آزمایش BUN

• کراتینین خون: آزمایش دقیق تری برای بررسی عملکرد کلیه است که به فعالیت کبد بستگی ندارد.
• کلیرانس کراتینین: این آزمایش همانند کراتینین آزمایش دقیق تری برای بررسی عملکرد کلیه می باشد.